Czy moje dziecko ma autyzm? Kiedy warto wybrać się z dzieckiem na specjalistyczną diagnozę?

Zaburzenia ze spektrum autyzmu nie są łatwe do rozpoznania. Żeby określić czy dziecko ma spektrum autyzmu należy przeprowadzić dokładną diagnozę (najlepiej narzędziem ADOS-2 o którym przeczytasz w II części tego artykułu) oraz odbyć wizytę u lekarza psychiatry, który posiada uprawnienia do orzekania o tym zaburzeniu.

Rodzice często sami zauważają, że ich dziecko zachowuje się inaczej (np. obserwując inne dzieci na placu zabaw). Niejeden raz nauczyciele szkolni i przedszkolni sugerują rodzicom, że zachowanie dziecka odbiega od normy. Nie zawsze musi ono wynikać z zaburzeń o charakterze spektrum autyzmu, lecz jeśli mamy wątpliwości poniżej przytaczam listę objawów które mogą występować w zaburzeniach o charakterze autyzmu. Lista nie wyczerpuje całego tematu i nie może zastąpić wizyty u profesjonalnego diagnosty lub lekarza.

  • Brak standardowych zachowań adekwatnych do danego wieku – np. małe dziecko nie reaguje na swoje imię, nie potrafi naśladować prostych gestów („pa,pa”), nie chce się przytulać, nie powtarza prostych sylab i słów, nie okazuje emocji w kontakcie z rodzicami, wydaje się być nieobecne, jakby „za mgłą”, sprawia wrażenie, że nie słyszy tego co się do niego mówi.
  • Nie dąży i nie szuka kontaktu fizycznego, nie reaguje n głos mamy, trzymane n rękach jest sztywne i zachowuje się jak „kłoda”.
  • Trudności w nawiązywaniu kontaktu wzrokowego i werbalnego. Dziecko nie spogląda na osobę, która do niego mówi, odwraca wzrok, oraz nie podejmuje prób wypowiadania się i używania słów.
  • Ma problemy z inicjowaniem kontaktu, wspólną zabawą, zdobywaniem kolegów.
  • Nie wchodzi w role podczas zabawy (np. zabawa w dom), nie podejmuje się naśladowania innych.
  • Rzadko albo nigdy nie chwali się swoimi osiągnięciami (np. nie pokazuje swoich rysunków rodzicom, nauczycielce w przedszkolu)
  • Mimika twarzy jest bardzo ograniczona, nie potrafi odczytywać i rozumieć mimiki twarzy innych osób,
  • Wspomaga się prostymi, niezbędnymi gestami zamiast mówić– np. jeśli chce coś zjeść wskazuje palcem na lodówkę.
  • Stosuje pedantyczny, encyklopedyczny język (w przypadku dzieci z zespołem Aspergera)
  • Nie potrafi dostosować stylu i sposobu mówienia do sytuacji – zawsze wypowiada się w taki sam sposób.
  • Nie jest zainteresowany prowadzeniem dialogu, w wypowiedziach przeważają monologi,
  • W swojej wypowiedzi używa nietypowego tonu głosu, ciągle powtarza te same zdania, mówi w 3 osobie np. Tomek chce samochód (zamiast „Ja chcę samochód”).
  • Wypowiada się niepoprawnie pod kątem gramatycznym (jeśli osiągnęło wiek, w którym powinno stosować już poprawne struktury).
  • Stosuje echolalie – powtarza to, co zostało do niego powiedziane, często bez zrozumienia sensu i znaczenia.
  • Nie rozumie poczucia humoru, ironii, sarkazmu, aluzji, przysłów, powiedzeń.
  • Sztywność zasad, reguł i schematyczność – np. każda zabawka ma swoje miejsce i można bawić się nią tylko w ściśle określony sposób; idąc do przedszkola dziecko zawsze chce iść tą samą drogą; wszystkie przedmioty muszą być ustawione od najmniejszego do największego; dziecko bawi się tylko na własnych zasadach. Jakakolwiek zmiana schematu spotyka się z silnym oporem, buntem, złością i wybuchem emocji.
  • Potrafi przez bardzo długi czas obserwować pracę pralki, wentylatora, kręcącego się koła itp.
  • Brak umiejętności właściwego rozumienia, przeżywania i komunikowania o emocjach – dziecko nie potrafi mówić i nazywać tego co czuje oraz nie potrafi kontrolować swoich reakcji emocjonalnych.
  • Niedowrażliwość sensoryczna – dostarczanie sobie silnych i długotrwałych bodźców dotykowych, wzrokowych, słuchowych np. dziecko uderza głową o drzwi, bardzo mocno się przytula, lubi kierować swój wzrok w silne źródło światła, uwielbia bardzo głośną muzykę (ponieważ tylko wtedy zaczyna coś odczuwać).
  • Nadwrażliwość sensoryczna – dziecko reaguje bardzo nerwowo na zwykły dotyk, cichą muzykę itp.
  • Stereotypowe zachowania ruchowe – kręcenie się w kółko, niekontrolowane ruchy rąk i nóg, uderzenie o przedmioty, ciągłe powtarzanie tych samych sekwencji ruchów.
  • Problemy z jedzeniem, tolerowanie tylko wybranych produktów, trudności jelitowo-żołądkowe.
  • Duże odchylenia od normy rozwojowej – np. brak mowy (w sytuacji, kiedy powinna się kształtować), lub przeciwnie – np. dziecko potrafi biegle czytać w wieku 4 lat.
  • Przejawianie silnych zainteresowań dotyczących wybranej dziedziny – np. dziecko wie wszystko o dinozaurach i tylko o nich chce rozmawiać. Jeśli druga osoba próbuje zainteresować go czymś innym, ono natychmiast wraca do swojego ulubionego tematu i nie chce podejmować rozmowy o czymś innym. W kontaktach z rówieśnikami próbuje narzucić im bieg rozmowy skupiony wokół ulubionego tematu (są to tzw. umiejętności wysepkowe).
  • Trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji społecznych – ciągłe dążenie do nadmiernych kontaktów z rówieśnikami lub przeciwnie – unikanie ich.
  • Trudności w rozumieniu i przestrzeganiu zasad społecznych.
  • Niektóre osoby ze spektrum autyzmu posiadają tzw. umiejętności wysepkowe np. potrafią zapamiętać rozkład jazdy wszystkich autobusów, znają na pamięć setki wierszy itp.

Powyższa lista nie wyczerpuje tematu. Jeśli obserwujesz u Twojego dziecka niektóre z wymienionych zachowań, warto udać się na diagnozę w kierunku spektrum autyzmu.

Gdzie szukać pomocy oraz jak wygląda procedura diagnozy?

Zacznijmy od tego, że są osoby, które mogą pomóc nam w odpowiedzi na wątpliwości:

  • lekarz rodzinny/pediatra – regularne i systematyczne wizyty, bilans dwulatka – to okazja do rozmowy, powiedzenia o swoich obawach i wątpliwościach.
  • nauczyciele przedszkola/szkoły – spędzają z dzieckiem dużo czasu, widzą jak funkcjonuje na tle grupy. Warto z nimi rozmawiać, jeśli są wątpliwości.
  • osoby prowadzące blogi, strony internetowe poświęcone tematyce spektrum autyzmu – dzielą się wieloma pożytecznymi informacjami.

Jak diagnozujemy zaburzenia ze spektrum autyzmu?

W większości przypadków, zanim dziecko trafi do lekarza psychiatry jest diagnozowane w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej. Diagnoza jest prowadzona przez psychologa i pedagoga ze szczególnym zwróceniem uwagi na zachowania wskazujące na spektrum autyzmu.

Po diagnozie w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej dziecko odbywa wizytę w gabinecie lekarza psychiatry, który posiada uprawnienia do orzekania o tym zaburzeniu. Ta opcja jednak nie zawsze jest w pełni skuteczna (są przypadki, gdzie diagnoza okazała się błędna z uwagi na zbyt krótki czas oraz niewielką ilość istotnych informacji o dziecku, które pomagają w znalezieniu odpowiedzi).

Jednym z głównych miejsc, w których można uzyskać pomoc w zakresie diagnozy spektrum autyzmu są Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne. Warto szukać placówek, które stosują w diagnostyce narzędzie ADOS-2.

ADOS-2. Skuteczne narzędzie diagnostyczne

ADOS-2 (Autism Diagnosis Observation Schedule – Protokół do diagnozowania zaburzeń ze spektrum autyzmu). Jest to specjalistyczne narzędzie służące do przeprowadzenia dokładnej, rzetelnej i obiektywnej oceny w kierunku zaburzeń spektrum autyzmu.

Do momentu pojawienia się ADOS-2 prowadzono badanie psychologiczno-pedagogiczne ze szczególnym zwróceniem uwagi na typowe dla spektrum autyzm zachowania. W praktyce wyglądało to tak, że diagnosta był bardziej „wyczulony” na sygnały które mogłyby wskazywać na zaburzenia ze spektrum autyzmu. Istniały również różne narzędzia wspomagające proces diagnostyczny (np. kwestionariusz wywiadu z rodzicem stworzony w taki sposób aby rozpoznać czy dziecko przejawia zachowania ze spektrum autyzmu), lecz żadne z nich nie było tak dokładne i kompleksowe jak ADOS-2.

Czym różni się ADOS-2 od zwykłej diagnozy psychologiczno-pedagogicznej w kierunku autyzmu?

  1. Aby prowadzić diagnozę narzędziem ADOS-2 należy przejść specjalistyczny kurs i uzyskać certyfikat diagnosty ADOS-2 (zwykłą diagnozę może robić każdy psycholog i pedagog).
  2. ADOS-2 to diagnoza kliniczna. W praktyce oznacza to, że po przeprowadzonej diagnozie możemy w pełni odpowiedzialnie stwierdzić, czy mamy do czynienia z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, a jeśli tak, to w jakim stopniu nasilenia.
  3. ADOS-2 umożliwia prowadzenie diagnozy już od 12 miesiąca życia (pod warunkiem, że dziecko potrafi chodzić).
  4. Sposób stosowania ADOS-2 jest uzależniony od wieku badanej osoby (badanie wygląda inaczej w przypadku 3-latka, a inaczej w przypadku nastolatka).
  5. O zaburzeniach ze spektrum autyzmu ostatecznie może orzekać tylko lekarz psychiatra. Dostarczenie mu wyników diagnozy ADOS-2 znacząco pomaga w postawieniu pełnej i stuprocentowo trafnej diagnozy.

Badanie ADOS-2 kosztuje ok. 400-800 zł (każda placówka ustala kwoty samodzielnie). To niemały wydatek, lecz w dłuższej perspektywie jest on opłacalny. Dzięki bardzo wysokiej skuteczności możemy zaoszczędzić dużo czasu i pieniędzy na korzystaniu z innych, często mniej skutecznych sposobów diagnozy. Wyraźnie widzę, że ADOS-2 jest narzędziem o dużej trafności i rzetelności w zakresie otrzymywanych wyników. Dzięki temu diagnoza jest stawiana w przeciągu 2-3 tygodni, a następnie można od razu podjąć działania terapeutyczne. To o wiele skuteczniejsze niż ciągłe wizyty u kolejnych specjalistów i brak konkretnej odpowiedzi. Od czasu kiedy ADOS-2 pojawił się w Poradni ALTER z powodzeniem korzystamy z tego narzędzia.

Dlaczego ważne jest postawienie dokładnej diagnozy? 


Dzięki temu, że wiemy, w jakim obszarze dziecko jest zaburzone, możemy PRZYGOTOWAĆ DOKŁADNĄ ŚCIEŻKĘ PRACY TERAPEUTYCZNEJ. Pozwala to na prowadzenie terapii we właściwym kierunku, a nie „na oślep”.

Czytaj także:

Autor: mgr Szczepan Cieślak

psychoterapeuta w trakcie szkolenia, pedagog specjalny, zawodowy muzyk, muzykoterapeuta, trener EEG-Biofeedback, diagnosta i terapeuta Poradni ALTER. 

Skontaktuj się z nami!

Źródło wspomagające: https://polskiautyzm.pl