Praca z dzieckiem ze spektrum autyzmu – część III – rodzina, motywacja, samodzielność

W kolejnej odsłonie naszego przewodnika zapraszamy do przeczytania naszych podpowiedzi do pracy z dzieckiem ze spektrum autyzmu w kolejnych obszarach. Tym razem przyjrzymy się funkcjonowaniu w rodzinie, motywacji i samodzielności. 

Funkcjonowanie w rodzinie

  • Bardzo istotne jest, aby rodzice nie zaniedbywali własnych potrzeb (relacja małżeńska, spotkania towarzyskie ze znajomymi, wyjazdy, odpoczynek, rekreacja). Często zdarza się, że w chwili kiedy dowiadujemy się, że dziecko ma autyzm zaczynamy zapominać o sobie nawzajem, własnych potrzebach oraz innych ludziach.
  • Spektrum autyzmu to kwestia całej rodziny, nie tylko dziecka. W pomoc i pracę z dzieckiem potrzeba zaangażować wszystkich członków rodziny. Terapia dziecka z autyzmem nie może ograniczać się jedynie do wizyt u specjalistów – jej kontynuacją jest środowisko domowe.
  • Wszyscy członkowie rodziny mający kontakt z dzieckiem potrzebują dokładnie wiedzieć czym jest spektrum autyzmu i w jakich obszarach dziecko może zachowywać się inaczej lub nie radzić sobie. Nie możemy dopuścić do sytuacji, w której rodzina nie jest świadoma tego zaburzenia. Pamiętaj – spektrum autyzmu to nie choroba!
  • Jedną z najważniejszych kwestii do wypracowania w rodzinie jest spójność, konsekwencja i jednakowość w postawie, komunikacji i zachowaniu względem dziecka. W praktyce chodzi o to, aby wszyscy członkowie rodziny wiedzieli co można, a czego nie można zrobić z dzieckiem. Przykład: jeśli rodzice dbają o to, aby dziecko miało czas na sformułowanie zdania, dziadkowie nie mogą je wyręczać dopowiadając za niego słowa. Inny przykład: Jeśli mama nie pozwala dziecku na bujanie się na krześle, każdy inny członek rodziny również nie może na to pozwalać (włączając w to fakt, że rodzeństwo również nie może się bujać).
  • Dbaj, aby dziecko miało kontakt z możliwie jak największą liczbą członków rodziny. Dąż do tego, aby zarówno dziecko jak i cała rodzina wzajemnie rozumieli swoje potrzeby i zachowanie.
  • Pomóż zrozumieć członkom rodziny, że dziecko ze spektrum autyzmu potrzebuje dużo czasu do przystosowania się do zmian, nie lubi szybkich „zwrotów akcji” i nagłych decyzji.
  • Rozmawiaj i wyjaśniaj sposób w jaki funkcjonuje dziecko innym członkom rodziny. Oni mają prawo czuć się zakłopotani, zagubieni i bezradni. Stopniowe przekazywanie wiedzy o autyźmie pomaga w jego lepszym zrozumieniu i podejmowaniu wspólnego wysiłku na rzecz dobra dziecka.
  • Zwracaj uwagę na fakt, że dziecko z autyzmem nie powinno być „zasypywane” dużą ilością zabawek (szczególnie wydających dźwięk lub świecących) i innych rzeczy materialnych. Zbyt duża ilość przedmiotów może być przyczyną przebodźcowania (moment w którym organizm nie radzi sobie z przyjmowaniem i przetwarzaniem bodźców poprzez zmysły).

Motywacja

  • Doceniaj każdy sukces Twojego dziecka, mów mu o tym używając konkretnych słów („Posprzątałeś zabawki w pokoju”, „Podoba mi się, kiedy przed obiadem myjesz ręce”).
  • Unikaj porównywania z innymi dziećmi (a szczególnie z rodzeństwem!) – takie działanie NIGDY nie buduje motywacji, wręcz przeciwnie – zniechęca do podejmowania kolejnych prób oraz buduje konflikty i frustrację. Każde dziecko jest różne i inaczej się rozwija. Dwóch 6-latków nie będzie rozwijać się identycznie, w taki sam sposób, jest to zwyczajnie niemożliwe, ponieważ rozwój człowieka uwarunkowany jest od ogromnej liczby czynników. Zamień porównywanie na docenianie.
  • Nie generalizuj – unikaj zwrotów „Ty zawsze…”, „Ciągle Ci to mówię”, „Ile razy jeszcze będę to powtarzał”, „Ty nigdy…” itp. Każda sytuacja wymaga konkretnego opisu („Podoba mi się, że dzisiaj pamiętałeś/aś o posprzątaniu zabawek w pokoju przed obiadem”).
  • Zobacz co interesuje Twoje dziecko i spróbuj wykorzystać to w jego edukacji. Przykład: Dziecko bardzo lubi oglądać książki z dinozaurami. Można zastosować to w rozwoju mowy (dziecko opowiada nam o dinozaurach), tworzeniu porównań (który dinozaur jest mniejszy/większy/szybszy/wolniejszy/lżejszy/cięższy itp.), lub nauce myślenia logicznego („Jakie dinozaury mogły jeść liście z wysokich drzew?”)
  • Zwracaj uwagę na stopień trudności zadań. Nie unikaj zadań trudnych i wymagających (lecz pamiętaj aby nie były tylko takie), pokazuj dziecku, że nawet trudne zadanie można rozwiązać, ucz wyszukiwani informacji i proszenia o pomoc.
  • Stwarzaj sytuacje, w których dziecko ma szansę odnieść sukces (np. jeśli dziecko potrafi już przygotować kolację, poproś, żeby zrobiło ją dla całej rodziny).
  • Bądź zainteresowany/a tym czego dziecko uczy się i dowiaduje w przedszkolu/szkole.
  • Nie stawiaj wymagań, którym twoje dziecko nie będzie w stanie sprostać – jest to szczególnie ważne u dzieci ze spektrum autyzmu, ponieważ nieadekwatne wymagania są źródłem ogromnych napięć, frustracji, wybuchów złości, agresji lub autoagresji (np. nie można wymagać aby dziecko pięknie pisało, jeśli potrafi pisać tylko po wcześniej narysowanym śladzie).
  • Ustalając zasady, nakazy/zakazy należy je wytłumaczyć tak zrozumiale, jak to tylko możliwe.
  • Pokazuj dziecku, że to, czego się nauczyło może zostać wykorzystane w praktyce (np. uczymy się nazw owoców, a następnie robimy sałatkę owocową).
  • Groźby, straszenie i szantaż nie są dobrym sprzymierzeńcem w pracy z dzieckiem.

 Samodzielność

  • Ucz dziecko organizacji – zadbaj, aby podczas wykonywania pracy czy zadań na biurku były tylko niezbędne rzeczy
  • Jeśli dziecko ma problem z podjęciem decyzji, daj mu 2 opcje do wyboru (np, „Chcesz kolorować, czy układać klocki”). Będzie mu łatwiej podjąć decyzję, albo samo powie, że chce robić coś innego.
  • Stopniowo angażuj dziecko w różne czynności domowe (sprzątanie, pranie, prasowanie, przygotowywanie jedzenia).
  • Minimalizuj sytuacje w których wyręczasz dziecko – nie jest to proste, ponieważ często gdzieś się spieszymy i łatwiej jest nam zrobić coś za dziecko, lecz jeśli to możliwe dbajmy o to, żeby takich sytuacji było niewiele.
  • Stwarzaj sytuacje w których dziecko może poczuć się, że jest za coś odpowiedzialne np. przygotowanie stołu do posiłku.
  • Pozwól, aby dziecko sprawiło przyjemność innym – zrobienie śniadania dla wszystkich domowników daje nie tylko poczucie radości i satysfakcji, ale również pozwala na budowanie w sobie przekonania „Umiem i potrafię to zrobić samodzielnie”.
  • Jeśli to możliwe, tłumacz, wyjaśniaj i włączaj dziecko w każdą sytuację dotyczącą życia domowego np. rozmawiaj dlaczego rodzice pracują, po co są potrzebne pieniądze i na co warto je wydawać. Opowiedz dlaczego i w jaki sposób świętujemy urodziny/imieniny itp. Im więcej dziecko zrozumie, tym łatwiej będzie radziło sobie w przyszłości z podobnymi sytuacjami.
  • KONIECZNIE doceniaj każdy sukces – chwal za najmniejszą drobnostkę np. samodzielne umycie zębów. Pamiętaj przy tym o właściwej komunikacji (zobacz w punkcie D).
  • Unikaj niepotrzebnej krytyki – dziecko może zbyt grubo posmarować kanapkę masłem, może niezbyt dokładnie poskładać ubrania, może poplamić się podczas jedzenia. Nie warto mówić wtedy „No i co zrobiłeś/aś?”, „Ile razy mam Ci to powtarzać…?”. Zwracajmy uwagę na to, że dziecko stara się robić coś samodzielnie i na miarę własnych możliwości. Zamiast krytykować można podpowiedzieć „Czy kanapka potrzebuje dużo masła?”, „Co możesz zrobić, żeby ubrania po śniadaniu były dalej czyste?”.
  • Ucz odwagi, nie lęku – Zamiast mówić „Jesteś pewny?”, „Nie wiem czy Ci się to uda?”, „Nie dasz rady.” Powiedz: „Spróbuj!”, „Zawsze możesz spróbować kilka razy”, „Cieszy mnie, kiedy widzę jak próbujesz być samodzielny/a”, „Pamiętaj, że możesz poprosić mnie o pomoc”.

Czytaj także:

 

Skontaktuj się z nami!